Ostatnio nad Polską mamy adwekcję chłodnej masy powietrza. Tworzą się w niej chmury kłębiaste. Niektóre dają wyładowania. I pada z nich dosłownie wszystko. Deszcz, śnieg, krupa śnieżna i grad. Dziś zajmiemy się krupą i gradem. Napiszemy, jak powstają i jak je odróżnić.
Czym jest grad?
Grad to opad atmosferyczny, zwany inaczej meteorem, który występuje najczęściej w porze letniej. Ma postać kul lodu, które nazywa się gradzinami lub gradowinami. Średnica gradzin wynosi średnio od 5 mm do 5 cm, ale zdarzają też się też gradziny o wiele większe, nawet do 17 cm (Cordoba, Argentyna). W Polsce zanotowano w roku 2021 gradziny o wielkości 13 cm (Tomaszów Mazowiecki).
W naszym kraju występuje najczęściej w gorącej i wilgotnej masie powietrza zwrotnikowego bądź w trakcie przechodzenia frontów atmosferycznych chłodnych. Fronty takie wypierają ciepłe, zalegające powietrze zwrotnikowe. Zastępując je powietrzem chłodnym.
Jak powstaje grad?
W wypiętrzonej chmurze cumulonimbus powietrze się wznosi (prąd wstępujący) i opada (prąd zstępujący). Silne prądy wstępujące unoszą parę wodną na wysokość ponad 10 km. Tam temperatura spada nawet do -60 stopni Celsjusza. Para wodna natychmiast zamarza, tworząc nieregularne kształty. Zamarznięta gradzina zwiększa swój ciężar, ponieważ oblepiana jest kolejnymi zamarzającymi kropelkami wody. Z upływem czasu za sprawą zderzania i tarcia gradziny tworzą formy przypominające kulki. Dzieje się tak do momentu, gdy siła ciężkości przewyższy możliwości prądu wstępującego. Wtedy kule gradowe gwałtownie opadają na Ziemię. Po drodze kule śniegowe otacza woda, która szybko zamarza. Im wyższa i bardziej rozbudowana chmura burzowa (a co za tym idzie silniejszy prąd wstępujący) tym gradziny będa większe.
Czym jest krupa śnieżna?
Jest to opad atmosferyczny w postaci nieprzeźroczystych, kulistych ziarenek lodowych. Średnica krupy to 2-5 mm. Bywają jednak większe. Krupa śnieżna jest porowata, lub ma porowate jądro i lodową otoczkę. Ziarenka krupy nie są tak białe jak śnieg. A podczas uderzania o powierzchnię odbijają się od niej. Najczęściej występuje w konwekcji, pojawiającej się w chłodnych miesiącach.
Jak powstaje krupa?
Krupa powstaje przy temperaturze poniżej 0 stopni Celsjusza. Najczęściej w chmurach podczas konwekcji (Cumulonimbus i Cumulus Congestus). Na płatkach śniegu zamarzają kropelki przechłodzonej wody. Najczęściej pada wraz z deszczem.
Jak odróżnić grad od krupy śnieżnej?
Krupa przyjmuje postać porowatych, nieprzeźroczystych kulek / ziarenek, które odbijają się od powierzchni ziemi. Przypominają one kulki styropianu. Ich wielkość średnio wynosi 2-5 mm. Pojawiają się najczęściej podczas wiosny i jesieni (w chłodnych masach powietrza) i padają z chmur konwekcyjnych. Jest zazwyczaj mniejsza i bielsza od gradu.
Grad natomiast ma postać kul lodowych. Często przeźroczystych. Widać po ich przecięciu warstwy zamarzania. Gradziny padają gwałtownie z chmur burzowych w miesiącach letnich. Bryłki lodu mogą być znacznie większych rozmiarów niż krupa.
