Śryż, kra, lepa, lód, zator, to zjawiska lodowe występujące na rzekach i innych zbiornikach wodnych. Wyjaśniamy, czym są.
Zjawiska składowe zamarzania rzeki
Zlodzenie rzeki (inaczej zamarznięcie) to proces złożony. Składa się on z kilku etapów. Etapami, jakie wyróżniamy to etap zamarzania, etap trwałej pokrywy lodu oraz etap spływu lodu (rozmarzania). Określić je możemy za pomocą obserwacji interesującego nas cieku wodnego.
Zamarzanie składa się z kilku zjawisk, które mogą występować równolegle i się przenikać. Je poniżej omówimy.
Śryż – Co to jest?
Śryż jest to w skrócie lód, którego struktura jest gąbczasta. To skupisko bryłek utworzonych z kryształków lodu o kształcie blaszek lub igiełek. To pierwsza faza zamarzania wody. Tworzy się na powierzchni gdy woda jest przechłodzona. Gdy pada śnieg, łączy się z nim lepa oraz wypierany z dna lód denny. Śryże powiększa się wtedy na tafli, zbijając w tzw. krążki śryżowe, a te tworzą z czasem pola śryżowe.
Czym jest lepa?
Lepa to zjawisko, które może występować na równi ze śryżem. Jest to śnieg, który spadł na przechłodzoną powierzchnię wody. Taki śnieg nie roztopił się (ponieważ temperatura wody jest poniżej zera stopni Celsjusza). Wygląda ona jak wata namoczona w wodzie. Patrząc z boku, wygląda na przeźroczystą. Widać ją lepiej, gdy patrzymy bezpośrednio z góry na taflę rzeki. Gdy lepa zamarza, tworzy biały lód (czasem mylony ze śryżem).
Co to jest lód brzegowy?
Lód brzegowy tworzy się (jak nazwa wskazuje) od brzegu zbiornika wodnego i promieniuje w kierunku jego środka. To kolejny etap zamarzania. Taki lód tworzy się na całej szerokości brzegu. Posiada jednak wiele miejsc niezamarzniętych. Z postępem zamarzania tworzy on częściową pokrywę lodową. Rozciąga się ona na całej szerokości rzeki, ale w niektórych miejscach lód jest bardzo słaby, bądź jeszcze nie powstał.
Czym jest lód denny?
Lód denny to gąbczastą masa lodu, który tworzy się (jak nazwa wskazuje) na dnie rzeki / zbiornika wodnego). Gdy osiągnie dużą objętość, wypierany przez wodę wypływa na powierzchnię. Tam łączy się ze śryżem / lepą tworząc lód prądowy.
Zjawiska występujące podczas roztopów
Gdy temperatury zaczynają wzrastać powyżej zera stopni Celsjusza, następuje roztapianie zbiornika wodnego. Główne zjawiska, jakie omówimy to zator lodowy i kra.
Czym jest kra lodowa?
Gdy postępują roztopy, pokrywa lodowa zaczyna pękać. Odrywające się części popękanej pokrywy lodowej nazywamy krą lodową. Następnie są niesione prądem i spływając wolno, mogą tarasować ruch rzeczny oraz w ekstremalnych przypadkach (gdy są bardzo duże) uszkadzać np. mosty. Są przyczyną powstawania zatorów.
Czym jest zator lodowy?
To bardzo niebezpieczne zjawisko powstaje najczęściej, gdy w górnym biegu rzeki następują roztopy i od pokrywy lodowej odrywają się duże ilości kry. Te płyną w kierunku dolnego biegu. Jeśli w dolnym biegu roztopy jeszcze nie nastąpiły (jest on pokryty lodem), następuje zator i kumulacja kry. Często są one przyczyną powodzi. Występują w Polsce szczególnie na rzekach płynących południkowo (Wisła, Odra, Bug, Warta).
Źródła zdjęć: Wikipedia.pl, Krosno112.pl