Wiosna astronomiczna, kalendarzowa, meteorologiczna i fenologiczna. Czym się różnią?

Wiosna astronomiczna, kalendarzowa, meteorologiczna i fenologiczna. Czym się różnią?

Wiosna ach to Ty!

Wiosna to jedna z czterech pór roku, która charakteryzuje się wzrostem temperatury powietrza i długości dnia, a także rozkwitaniem roślin i ożywieniem zwierząt. Wiosna ma jednak kilka definicji, w zależności od tego, jak ją wyznaczamy. Wyróżniamy wiosnę astronomiczną, kalendarzową, fenologiczną, meteorologiczną.

Wiosna astronomiczna i równonoc wiosenna – 20 marca 2023

Wiosna astronomiczna rozpoczyna się w momencie równonocy wiosennej, czyli gdy Słońce przechodzi przez punkt Barana na niebie. Jest to data ruchoma i może przypadać na 19, 20 lub 21 marca. W 2023 roku równonoc wiosenna miała miejsce 20 marca o godzinie 22:24.

Wiosna kalendarzowa – 21 marca 2023

Wiosna kalendarzowa jest ustaloną przez meteorologów porą roku, która trwa od 21 marca do 21 czerwca. Data początku i końca wiosny kalendarzowej jest stała i nie zmienia się w różnych latach ani regionach świata. Wiosna kalendarzowa ma na celu ułatwienie porównywania danych statystycznych dotyczących pogody i klimatu.

Wiosna kalendarzowa nie zawsze pokrywa się z innymi sposobami wyznaczania początku wiosny, takimi jak wiosna astronomiczna, termiczna lub fenologiczna.

Wiosna meteorologiczna – 1 marca 2023

Natomiast 1 marca 2023 rozpoczęła się meteorologiczna wiosna. Corocznie obejmuje ona trzy miesiące i trwa do 31 maja. Najpierw następuje przedwiośnie. Pojawiają się coraz większe wahania dobowe temperatury, a średnia systematycznie rośnie. Zmniejsza się liczba dni pochmurnych. Pojawia się coraz więcej słońca, a jego operacja jest silniejsza.

W drugiej części wiosny najczęściej w kwietniu pojawiają się pierwsze upały. Jednak jak to bywa z kwietniem – mogą się też pojawiać opady śniegu lub krupy śnieżnej.

Wiosna termiczna

Wiosna termiczna zależy od temperatury powietrza. Zaczyna się wtedy, kiedy na danym obszarze średnia temperatura dobowa (z pomiarów w ciągu dnia jak i nocy) wynosi co najmniej 5 stopni Celsjusza przez co najmniej 5 dni. Wiosna termiczna kończy się natomiast, gdy średnia temperatura dobowa przekracza 15 stopni Celsjusza.

Wiosna termiczna nie ma stałej daty rozpoczęcia ani zakończenia. Może ona wystąpić wcześniej lub później w zależności od warunków pogodowych danego roku i regionu. Na przykład w Polsce w 2021 roku wiosna termiczna mogła przyjść nawet przed wiosną meteorologiczną (1 marca), ponieważ luty był na tyle ciepły. Natomiast w 2018 roku wiosna termiczna była bardzo późna i trwała krótko ze względu na długotrwałe ochłodzenie.

Wiosna termiczna ma duże znaczenie dla rolnictwa i ogrodnictwa, ponieważ wpływa na wzrost i rozwój roślin oraz zwierząt. Wraz ze wzrostem temperatury następuje również wzmożona aktywność biologiczna organizmów żywych. Wiosną termiczną obserwujemy m.in. kwitnienie drzew owocowych, pojawianie się pierwszych motyli i pszczół oraz budowę gniazd przez ptaki.

Wiosna fenologiczna

Wiosna fenologiczna to okres, w którym obserwujemy przebudzenie się roślin i zwierząt po zimowym uśpieniu. Jest to czas zakwitania pierwszych kwiatów, powrotu ptaków z ciepłych krajów, listnienia drzew i wzrostu temperatury powietrza. Wiosna fenologiczna nie ma stałej daty początku i końca, ponieważ jest uzależniona od wielu czynników środowiskowych.

Aby określić początek i koniec wiosny fenologicznej, stosuje się tzw. rośliny wskaźnikowe. Są to gatunki roślin dziko rosnących lub uprawianych, które charakteryzują się regularnymi fazami rozwojowymi w danym sezonie. Na podstawie obserwacji tych roślin można wyznaczyć następujące etapy wiosny fenologicznej:

• Przedwiośnie (zaranie wiosny) – zaczyna się czasami już w lutym lub marcu i trwa do początku lub połowy kwietnia. Za jego początek uważa się rozpoczęcie kwitnienia leszczyny pospolitej i podbiału pospolitego . W tym okresie kwitną również takie kwiaty jak: przebiśniegi, krokusy wiosenne, przylaszczki.
• Wczesna wiosna – trwa od połowy kwietnia do drugiej dekady maja. Jej początek oznacza zakwitnięcie czeremchy zwyczajnej i mniszka lekarskiego oraz początek listnienia brzozy brodawkowatej. W tym czasie możemy również podziwiać żonkile, tulipany czy forsycje.
• Pełnia wiosny – trwa od drugiej dekady maja do końca czerwca. Jej początek wyznacza zakwitnięcie jabłoni domowej i lilaka pospolitego oraz pełne listnienie dębu szypułkowego. To czas obfitego kwitnienia wielu gatunków roślin ozdobnych i użytkowych oraz powrotu większości ptaków migrujących.

Obserwacja zmian zachodzących w przyrodzie na przełomie zimy i lata jest nie tylko ciekawym zajęciem dla miłośników natury, ale także ważnym źródłem informacji dla rolników, ogrodników czy lekarzy alergologów. Dzięki temu można lepiej zaplanować prace polowe czy ograniczyć ekspozycję na alergeny pyłkowe.

Jeśli chcesz samodzielnie śledzić nadejście wiosny fenologicznej, możesz skorzystać ze specjalnych kalendarzy lub aplikacji internetowych dostępnych na stronach Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) czy Polskiego Towarzystwa Fenologicznego (PTF).

Najkrótszy dzień w roku

Jak więc widzimy, wiosnę można definiować na wiele sposobów i każdy z nich ma swoje uzasadnienie. Ważne jest jednak, aby pamiętać o różnicach między nimi i nie mylić pojęć.

Inne wiadomości